Các “ông trùm” công nghệ hiện nay –
những nhân vật quyền lực và giàu có nhất đang điều hành các công ty máy
tính và Internet lớn nhất thế giới – có gì khác so với những “ông trùm”
tư bản trong quá khứ?
Từ
trái sang phải: Hai nhà đồng sáng lập Google Larry Page và Sergey Brin,
Chủ tịch kiêm CEO Michael Dell của Dell, đồng sáng lập Bill Gates của
Microsoft và CEO Facebook Mark Zuckerberg.
“Ông trùm” công nghệ – Những người nắm trong tay tiền bạc và quyền lực
Một sự thật thú vị là 10 người trong
danh sách 100 tỷ phú giàu nhất thế giới do Tạp chí Forbes (Mỹ) đưa ra
đều kiếm tiền từ công nghệ máy tính và mạng Internet. Đứng đầu các nhà
lãnh đạo công nghệ và đứng thứ hai trong danh sách là Bill Gates, đồng
sáng lập của Microsoft. Mặc dù Bill Gates rất nhiệt tình với các hoạt
động từ thiện nhưng khối tài sản ròng của ông vẫn được ước tính lên tới
61 tỷ USD. Theo sau Bill Gates là Larry Ellison, ông chủ Oracle với 36
tỷ USD, Michael Bloomberg với 22 tỷ USD. Larry Page và Sergey Brin – 2
nhà đồng sáng lập Google – cùng đứng vị trí 24 với 18,7 tỷ USD mỗi
người. Jeff Bezos của Amazon đứng vị trí 26 với 18,4 tỷ USD, trong khi
tỷ phú mới xuất hiện Mark Zuckerberg của Facebook đứng thứ 35 với 17,5
tỷ USD. Michael Dell, nhà sáng lập hãng máy tính nổi tiếng đứng thứ 41
với 15,9 tỷ USD trong khi Steve Ballmer,CEO của Microsoft đứng thứ 44
với 15,7 tỷ USD và Paul Allen – nhà đồng sáng lập Microsoft đứng thứ 48
với 14,2 tỷ USD.
Điều đáng chú ý nhất không phải mức độ
giàu có đến kinh ngạc của những người này mà là họ đã giàu lên với tốc
độ chóng mặt. Ví dụ, Mark Zuckerberg đi từ hai bàn tay trắng đến sở hữu
17,5 tỷ USD trong chưa tới 8 năm. Microsoft – công ty đưa Bill Gates,
Ballmer và Allen vào danh sách của Forbes – được thành lập năm 1975.
Oracle được sáng lập vào năm 1977. Michael Dell bắt đầu chế tạo máy tính
trong phòng ký túc xá đại học vào năm 1984. Bezos thành lập Amazon với
năm 1995. Brin và Page biến nghiên cứu tiến sĩ của mình thành công ty có
tên Google vào năm 1998.
Đối với những người này, tài sản lớn
đi đôi với quyền lực mạnh. Khi Microsoft chiếm lĩnh thị trường hệ điều
hành PC và phần mềm văn phòng, Bill Gates và công ty của ông đã tận dụng
sự độc quyền của họ để loại bỏ các đối thủ và quyết định giá cả. Trong
kỷ nguyên mà “máy tính” luôn có nghĩa là máy tính để bàn, Bill Gates là
Vua vì công ty của ông kiểm soát phần mềm chạy trên đó.
Khi mạng Internet lên ngôi, sức mạnh
lớn dần chuyển sang cho các công ty và cá nhân thống trị lĩnh vực mạng.
Nổi bật nhất là các nhà sáng lập Google. Họ có thể làm cho bất kỳ
website nào trở nên “vô hình” với người dùng Google bằng những thuật tìm
kiếm. Máy chủ của Google cũng có thể đọc mail và lưu trữ tài liệu của
bạn. Ngoài ra, Google còn thống trị lĩnh vực quảng cáo trực tuyến. Các
nhà sáng lập Google tuyên bố sứ mệnh của họ là “tổ chức lại thông tin
của thế giới” – và đúng là họ đã làm như vậy. Họ tiến hành số hóa một
lượng lớn sách in trên thế giới, chụp lại hình ảnh về mọi góc phố ở các
nước công nghiệp..
Ở một phần khác của vương quốc công
nghệ, Amazon không chỉ làm “bốc hơi” các cửa hàng bán sách truyền thống
mà còn có tham vọng trở thành nhà xuất bản và hãng bán lẻ lớn nhất thế
giới. Ở lĩnh vực mạng xã hội, Mark Zuckerberg đã khéo léo len lỏi vào
mọi liên lạc trực tuyến được truyền đi bởi 900 triệu thành viên
Facebook.
Các “ông trùm” đều xây dựng đế chế
Trong những chiếc áo cao cổ đen và
quần Jean bạc màu, các “ông trùm” công nghệ hiện đại không có vẻ ngoài
giống với những ông chủ tư bản có khuôn mặt lạnh lùng sát khí và ăn mặc
bóng bẩy hồi thế kỷ 19. Tuy nhiên, giữa họ vẫn có những điểm giống nhau
mà sự so sánh sâu sắc dưới đây sẽ chỉ ra.
Điểm giống nhau lớn nhất là họ đều
tiên phong trong việc khai thác những lãnh thổ chưa có người thống trị
và tạo ra các sự kiện có tính lịch sử.
Giữa thập niên 1990, khi cuộc cách
mạng web đưa Internet phổ biến tới cộng đồng, nhiều nhà quan sát nói
rằng mọi việc rất giống những gì xảy ra tại Mỹ sau khi nội chiến kết
thúc vào năm 1865. Khi đó, vàng và tài nguyên khoáng sản được khám phá
và khai thác, các ngành công nghiệp được thành lập, bùng nổ đầu tư và
đầu cơ. Một nhóm nhỏ các doanh nhân khôn ngoan, tàn nhẫn và có tầm nhìn
tạo ra một nền công nghiệp hiện đại. Các nhà tư bản tích lũy khoản tài
sản khổng lồ cho bản thân, sử dụng một loạt những thủ thuật mờ ám bao
gồm gian lận, pha loãng cổ phiếu (stock dilution), hối lộ các chính trị
gia tham nhũng và bóc lột tàn nhẫn người dân nghèo không có công đoàn
bảo vệ.
Mặc dù các “ông trùm” công nghệ hiện
nay không bóc lột người nghèo. Họ thường xuất hiện trong các bài phỏng
vấn thảo luận về máy tính, điện toán đám mây hoặc được mời ăn tối với
Tổng thống Obama, được mời tới các hội nghị thượng đỉnh chính trị. Nhưng
suy cho cùng, họ vẫn là những nhà tư bản đầy tham vọng cạnh tranh và
tiền bạc. Họ có thể trông rất thân thiện, gần gũi nhưng thực chất vẫn
hoạt động trong các ngành kinh doanh không chỉ để kiếm tiền mà còn nhằm
tạo ra các đế chế thương mại độc quyền và bành trướng. Họ sẽ làm mọi
việc để đạt được những tham vọng đó.
So với thế lực tư bản cũ, những “ông
trùm” công nghệ đương đại – như Bill Gates, Larry Page và nhiều người
khác – có vẻ “hiền lành” hơn. Ví dụ, họ có vẻ tuân thủ luật pháp hơn so
với các nhà tư bản của thế kỷ 19. Tuy nhiên, cần nhớ rằng thế giới mà
Microsoft, Oracle, Google và Amazon đang hoạt động cực kỳ khác so với
thế kỷ 19. Trước đây, các nhà tư bản chủ yếu chỉ hoạt động trong lãnh
thổ một quốc gia, còn các công ty công nghệ lớn ngày nay là các tập đoàn
xuyên quốc gia, họ phải làm việc với nhiều nền văn hóa khác nhau và khu
vực pháp lý khác nhau. Ví dụ, Larry Page, CEO của Google phải đối phó
không chỉ với Bộ Tư pháp Mỹ, mà còn với Ủy ban Châu Âu, chính phủ Trung
Quốc và cả nhân dân Nga…
Các công ty công nghệ hiện nay không
khai thác khoáng chất, không xây dựng các nhà máy lọc dầu như giới tư
bản cũ nhưng thực chất họ cũng đang xây dựng các đế chế. Trong khi chúng
ta không nhìn thấy hàng hóa thông tin mà Google và các công ty khác thu
thập, lưu trữ, phổ biến và kiểm soát, không có nghĩa là những hàng hóa
đó không có thật và không có giá trị. Ví dụ, không gian ảo mà Facebook
kiểm soát sẽ sớm có nhiều “cư dân” hơn tiểu lục địa Ấn Độ. Số lượng
người dùng khổng lồ này và những thông tin lưu hành trong mạng xã hội sẽ
đem lại cho Mark Zuckerberg quyền lực mà nhiều “ông trùm” khác phải
ghen tị.
Ai còn được nhớ và ai sẽ bị lãng quên?
Nhưng có lẽ câu hỏi thú vị nhất về hai
thế hệ trùm công nghiệp là về di sản mà họ để lại. Các ngành công
nghiệp và doanh nghiệp được thành lập bởi các nhà tư bản thế kỷ 19 vẫn
còn tồn tại – mặc dù trong một số trường hợp, hoạt động của họ chuyển
sang châu Á hoặc các khu vực đang phát triển khác. Liệu một thế kỷ nữa,
Google, Facebook, Oracle và Amazon có còn tồn tại? Những nhà sáng lập
các công ty này sẽ để lại được gì? Đối với các “ông trùm” của thế kỷ 19,
nhiều năm sau khi họ chết, chúng ta vẫn còn nhớ đến tên tuổi của họ như
John D Rockefeller – “Vua dầu lửa” và Andrew Carnegie – “Vua sắt thép”.
Liệu những người như Mark Zuckerberg và Larry Page có còn được nhớ đến
bởi thế hệ cháu chắt chúng ta?
Câu trả lời có thể không phụ thuộc vào
số tiền họ kiếm được, mà phụ thuộc vào những gì họ cho đi. Sau cùng,
tên tuổi những nhà tư bản của thế kỷ 19 còn tồn tại luôn gắn liền các tổ
chức từ thiện mà họ sáng lập. Ví dụ như quỹ Rockefeller Foundation
thành lập năm 1913 và quỹ Carnegie Corporation of New York thành lập năm
1911. Hiện nay, chúng ta ít nhất đã có một “ông trùm” đương đại đang đi
theo con đường đó. Bill Gates và quỹ Melinda Gates Foundation có tài
sản 37,4 tỷ USD, là quỹ từ thiện lớn nhất thế giới.
Bạn sẽ thấy được sức mạnh ảo có ý nghĩa thế nào trong thế giới thực khi nhìn vào sáng tạo của Apple và Steve Jobs đang thống trị thị trường nhạc trực tuyến, smartphone và máy tính bảng; Google và Facebook biết mọi thông tin về đời sống của bạn, rằng bạn thích gì, ghét gì; Amazon rất am tường về thói quen và sử thích mua sắm của khách hàng… |
Theo Phạm Duyên
ICT News/Guardian
ConversionConversion EmoticonEmoticon